"Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn" được cho là câu nói đầu tiên khi Phật Thích Ca Mâu Ni đản sinh. Câu nói cảnh báo về nguy cơ của tự cao, tự tôn và sự tự tôn, và thỉnh cầu cho mọi người tránh xa tự tôn và chọn đường con đạo.
Thành ngữ "Thiên thượng thiên hạ, Duy ngã độc tôn" là gì?
Duy ngã độc tôn là gì?
Duy ngã độc tôn được cho là câu nói đầu tiên khi Phật Thích Ca Mâu Ni đản sinh. Chê kẻ tự đề cao mình, cho rằng chỉ có mình là đáng tôn quý.
Thiên thượng thiên hạ duy ngã độc tôn
Cả câu nói mang lại ý nghĩa: dù ở bất kì đâu thì chỉ ta là tôn quý, là duy nhất. Cách nói này của Đức Phật Thích ca Mâu Ni có chút tự phụ. Tuy nhiên, nhiều tài liệu cho thấy Ngài là một người đã giác ngộ, chứng thập chân lý, thành tự đạo quả Vô thượng Bồ đề.
Điều này chưa một ai đến hiện tại có thể làm được điều tương tự như vậy. Như vậy, Đức Phật là người tôn quý, có đức hạnh và trí tuệ bậc nhất thế gian. Do đó, nói Ngài là “Độc tôn” cũng không có gì tự phụ. Ngài đã không còn sự phiền não, sầu đau của thế gian. Vì vậy Đức Phật nói “duy ngã độc tôn” không sai.
Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn là câu nói của ai?
Câu nói "Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn" là câu nói của Nhất Hạnh - một giáo sư Phật giáo người Việt Nam.
Duy ngã độc tôn Tiếng Anh là gì?
Thiên thượng, thiên hạ, duy ngã độc tôn. In heaven (above the sky), in the world (under the sky), I am the one and only.
Tên tiếng Trung của thành ngữ duy ngã độc tôn
天上天下，唯我独尊 /tiān shàng tiān xià, wéi wǒ dú zūn/: Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn. Phân tích câu nói chúng ta sẽ thấy:
天上天下: Thiên thượng thiên hạ: ý chỉ trên trời dưới đất.
唯 /wéi/: duy nhất, độc nhất, chỉ mình ta. Đồng nghĩa với chữ độc 獨
我 /wǒ/: ta, bản thân ta, tôi, mình. Cách xưng hô khi giao tiếp với mọi người
独尊 /dú zūn/: tôn quý, cao quý
Cách hiểu khác của từ ngã 我 như sau:
- Vọng ngã (妄我) có thể hiểu là Bản ngã, Chấp ngã.
- Chân ngã (眞我) đồng nghĩa với Vô ngã.
Câu chuyện về nguồn gốc câu thành ngữ
Vào năm 29 tuổi, Thích Ca Mâu Ni, con trai của Vua Tịnh Phạn ở Kapilavastu, miền bắc Ấn Độ, đã chịu nhiều đau khổ của cuộc sống: tuổi già, bệnh tật và cái chết. Ông đã từ bỏ cuộc sống vương giả của mình và trở thành một nhà sư. Nhiều năm tu hành, cuối cùng ông cũng đắc Đạo và sáng lập ra Phật giáo.
Tương truyền, Thích Ca Mâu Ni sinh ra từ sườn phải của mẹ là bà Maya, khi đứng xuống đất có thể đứng vững, đi vòng tròn bảy bước và mỗi bước đi đều sinh ra hoa sen. Thái tử Thích Ca nhìn quanh, dùng ngón tay này chỉ lên trời và xuống đất rồi nói lớn: 天上天下，唯我独尊 /tiān shàng tiān xià, wéi wǒ dú zūn/: Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn tức là “Ta là duy nhất trên trời và thế giới.”
Đây là truyền thuyết về sự ra đời của Thái tử Thích Ca Mâu Ni trong Phật giáo. Cái “tôi” được đề cập ở đây không thể hiểu lầm là “cái tôi giả tạo” trong vòng sinh tử luân hồi. Đúng hơn, nó đề cập đến “cái tôi lớn” và “cái tôi chân thật” ở khắp mọi nơi và hoàn toàn tự do, tức là cái tôi “luôn luôn hạnh phúc và thanh tịnh” như đã được đề cập trong Kinh Niết Bàn. Ý nghĩa của tự ngã này tương tự như ý nghĩa của “Phật tính” và “tính vĩnh viễn thực sự”.
Tập bốn của “Ngũ Đế Nguyên”: “Hỏi: Con đường cuối cùng không khó, nhưng ta ghét phải lựa chọn. Làm sao lại không chọn được? Sư phụ nói:” Trong thiên địa, ta là duy nhất. “Ta là người duy nhất tôn kính chỉ có Thần Phật, cái gọi là“ trên trời dưới gian không có gì giống Phật tổ ”.
Triết lý sâu xa của “Duy ngã độc tôn”
- Duy ngã là sự giác ngộ Phật giáo. Biết buông bỏ thất tình lục dục và tu thân tu tính thành Phật.
- Duy ngã là chỉ có chân ngã. Có nghĩa là Thường – lạc – ngã- tịnh chân không mà diệu hữu, vì vẫn thường biết rõ ràng.
- Duy ngã cũng có thể hiểu là Phật tính trong lòng mỗi người. Chính vì vậy, Phật tính là chân quý nhất. Mỗi chúng sinh đều có Phật tính sáng suốt soi đường chỉ lối, dẫn bước ta đi.
Ý nghĩa triết học của Duy ngã độc tôn
Câu nói “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn” xuất phát từ lời của Đức Phật. Vì vậy, có thể hiểu theo nghĩa: trên trời dưới đất chỉ có giác ngộ nơi Phật là viên mãn, trân quý nhất”.
Mâu thuẫn giữa ý nghĩa triết học Phật giáo và ý nghĩa lịch sử. Khi Thái tử chào đời, không có gì chắc chắn Ngài sẽ đi tu. Theo như Bà-la-môn A Tư Đà (Asita) tiên đoán, Thái tử sẽ lựa chọn một trong hai con đường:
- Ở đời luân chuyển làm bậc Đế Vương
- Xuất gia giải thoát quy y cửa Phật
Thái tử được sinh ra giống bao nhiêu đứa bé sơ sinh khác. Vì vậy, chuyện Ngài vừa sinh đã đi lại, chỉ trỏ và cất tiếng nói vẫn chưa có lời giải đáp thuyết phục. Điều đó mang lại mâu thuẫn giữa triết học và hiện thực lịch sử ghi chép.
Vì vậy, Phật tử có thể lý giải câu nói “Duy ngã độc tôn” ra đời như sau:
- Sau khi Đức Phật Thích ca Mâu Ni đắc đạo, buông bỏ bụi trần được người đời tôn kính. Từ đó thêu dệt nên những huyền thoại về Ngài như vậy.
- Hoặc do các đệ tử nhà Phật khi biên soạn kinh điển về Ngài đã thêm thắt câu nói. Điều đó nhằm đề cao, tôn vinh sự vĩ đại của Đức Phật so với người thường từ khi mới sinh.
Ý nghĩa triết học của Duy ngã độc tôn
Ý của câu này rất dễ bị hiểu nhầm, Đức Phật đã nói: “Ta là duy nhất trên trời và thế giới.” Cái tôi ở đây không chỉ chính Đức Phật. Nếu lấy chữ “tôi” làm chính mình thì sẽ hẹp hòi.
Đức Phật là người giác ngộ cao nhất trên thế gian, dĩ nhiên Đức Phật sẽ không nói những lời hẹp hòi như vậy. Ý nghĩa của những lời này là Đức Phật đang nói với tất cả chúng sinh chứ không phải chính mình. Chữ “Ta” ở đây thực ra chỉ Phật tánh của muôn loài, là chân tướng của muôn loài.
Vấn đề lớn nhất trên thế giới này không phải là hiểu thế giới, mà là biết chính mình, mình là ai? Không ai có thể giải đáp được bí ẩn muôn thuở này, chỉ có chính mình mới biết “ta” là ai? Đó là lý do tại sao Đức Phật có thể nói “Ta là duy nhất trên trời và thế giới”.
Tôi có thể hiểu “tâm trí” này là Bản ngã có thể tạo ra mọi thứ, và Bản thể này chính là chúng ta. Đức Phật nói: “Chỉ có ta là duy nhất.” Chính là muốn nói với muôn loài rằng vạn vật trên đời là do chúng sinh tự tạo ra, vận mệnh nằm trong tay chính chúng ta.
Trên đời này không có ai thống trị vạn vật, số phận của mỗi chúng ta đều do chính mình mà ra. Người nào gieo nhân nào thì sẽ bị quả báo nào.
Đức Phật là một người đã giác ngộ, ý của Ngài khi nói điều này là Ngài hy vọng rằng tất cả chúng ta đều có thể làm chủ vận mệnh của chính mình. Không bị những thói hư tật xấu của chính mình điều khiển, mà hãy hiểu một chân lý: “Số phận là tạo ra bởi chính chúng ta, và chúng ta tìm kiếm phước lành cho chính mình.”
Đúc kết sau câu nói “Duy ngã độc tôn”
Câu nói là hiện thân của Đức Phật. Vì vậy, chúng ta có thể hiểu sự bình an, thanh nhàn trong tâm hồn khi quy y cửa Phật là sức mạnh tối đa để chúng ta tự do tự tại. Chỉ khi trong lòng không có tham sân si, con người mới sống hạnh phúc và bình an. Tuy nhiên, rất ít người có thể thực sự buông bỏ bụi trần và trải nghiệm cuộc sống như vậy.
