Cùng chúng tôi tìm hiểu cuộc sống tại Chung cư Ngô Gia Tự tại Quận 10 - Tuy chật nhưng vui. Chung cư này là nhân chứng sống của biết bao thế hệ tại Sài Gòn được mệnh danh là chung cư cũ nhất Sài Gòn.
Được xây dựng trước năm 1975, chung cư Ngô Gia Tự (Quận 10) hiện đã xuống cấp trầm trọng. Những câu chuyện, những cuộc đời ở đây mang đến nhiều thông điệp.
Ký ức tại chung cư Ngô Gia Tự
Tại tầng hai lô K, bà Võ Thị Tới (79 tuổi), một trong những cư dân lớn tuổi và đầu tiên đến sống tại chung cư kể, năm 1968, binh biến đạn lạc, nhà bà gần đó bị trúng bom đạn cháy rụi hoàn toàn. Bà cùng nhiều người khác sống ẩn dật khắp nơi. Đến năm 1971, được tổ chức bốc thăm, cấp lại nhà tại tầng hai lô K và sống đến bây giờ.
Bà Tới nhớ lại: “Lúc nhà cháy rụi, tui ẵm thằng con trai sống trong những ngày vật vờ. Giấc ngủ là cảnh màn trời, chiếu đất trên những vỉa hè Sài Gòn. Khổ lắm, giờ nhớ lại khoảng thời gian đó thiệt kinh khủng, cũng chẳng biết sao mình lại mạnh mẽ đến vậy. Sau này được nhận nhà chung cư, tui mừng đến rơi nước mắt…”.
Hơn 40 năm qua, bà đã chứng kiến nhiều sự đổi thay ở chung cư Ngô Gia Tự, từ một nơi vắng vẻ, giờ xung quanh là nơi buôn bán sầm uất, hiện đại ở Sài Gòn. Tuy vậy, bà vẫn giữ lại những ký ức xưa cũ trong chính ngôi nhà mình. Đó là chiếc máy may đặt cạnh cửa sổ hướng ra ngoài hay chiếc tủ treo quần áo nằm bên phải không hề di chuyển. Chỉ có cánh cửa một lần thay đổi khi nhà sửa lại.
Bên cạnh đó, bà Tới luôn giữ thói quen sinh hoạt từ xưa đến giờ: “Tôi chưa bao giờ rời ngôi nhà mà ngủ ở bên ngoài, có đi đâu thì đi, tối phải về nhà này ngủ, như vậy cũng đã 49 năm rồi”.
Bà cho rằng, nếu chung cư này quá xuống cấp buộc phải di dời bà cũng đành chấp nhận. Tuy nhiên, trong thật tâm bà không muốn rời bỏ nơi này bởi nó gắn bó gần như suốt cuộc đời ở đây.
“Lệ làng” chung cư
Anh Sơn, tổ trưởng tổ dân phố tầng 3, lô F, chung cư Ngô Gia Tự chia sẻ: “Tại đây mỗi tầng đều có một tổ trưởng tổ dân phố, do người dân bầu ra. Những người này có trách nhiệm trông coi, quản lý và kết nối cư dân với chính quyền địa phương. Có khi tổ trưởng đảm nhiệm luôn việc tuần tra ban đêm, giữ gìn an ninh trật tự khu vực mình”.
Bên cạnh việc áp dụng những quy định của luật pháp và địa phương. Chung cư Ngô Gia Tự còn có những "lệ làng" riêng do cư dân hoặc tổ trưởng đề ra rất được lòng tập thể.
Anh Sơn kể, ngày xưa do chung cư không có bảo vệ, quản lý nên nhiều người vô ý thức cứ vứt rác bừa bãi, môi trường xung quanh bị ô nhiễm. Vì thế, tổ đặt ra quy định những ai… chụp hình được người vứt rác sẽ thưởng 100.000 đồng. Người bị ghi hình buộc phải đóng phạt, chi trả tiền thưởng cho người ghi hình. Thế là từ đó người dân không vi phạm nữa.
Còn những vấn đề dân sinh như cưới hỏi, ma chay dường như cư dân cũng hiểu và sắp xếp một cách có trật tự. Những nhà có hỷ sự, từng đặt cổng hoa trước cửa nhà rất chật chội và chiếm lối đi. Vậy là mọi người mách nhau đặt ngay đầu cầu thang tầng mình để khách dễ tìm tới nhà. “Đặt như vậy coi như cả dãy hành lang nhà ai cũng có chuyện mừng”, anh Sơn cười.
Không hiếm "tứ đại đồng đường"
Diện tích chỉ 40 m2 nhưng đăng ký nhân khẩu đến 19 người, gồm “tứ đại đồng đường” đã từng trú ngụ, trong đó có hai gia đình hiện cùng nhau sinh sống.
Đó là hộ ông Trần Thế Sơn (57 tuổi) ở tầng 3, lô K, chung cư Ngô Gia Tự. Ông Sơn sống ở chung cư này từ cuối năm 1971. Ban đầu, cả nhà chỉ có vài người. Càng về sau con cháu lập gia đình, sinh con, nhân khẩu trong nhà mỗi tăng.
Hiện tại, nhà ông Sơn gồm gia đình ông và người chị ruột. Mỗi gia đình đều có con cái và cháu cùng sống chung. Việc sắp xếp trật tự cũng là điều nan giải. Bên trong nhà được chia thành 3 phòng ngủ, 1 phòng khách, 1 căn bếp nhỏ và 1 nhà vệ sinh chung.
Để dung hoà cuộc sống, ông xây thêm gác, dùng vách gỗ ngăn thành phòng khoảng 6 m 2, đủ để vài ba người ngã lưng. Phòng khách được tận dụng tối đa vừa làm chỗ ngủ, vừa là nơi sinh hoạt chung của đại gia đình. Phía sau, nơi gian bếp được sắp xếp mỗi khu vực là của một gia đình để tiện bề nấu nướng.
“Vì nhiều người dùng chung một nhà vệ sinh, nên mỗi thành viên cũng sắp xếp theo thời gian nhất định. Do có quá nhiều người ở nên những ai lập gia đình buộc lòng phải ra ngoài thuê nhà riêng chứ không ở chung. Đôi khi tôi cảm thấy rất chật chội, bức bối, phiền hà nhưng đã sống quen từ đời ông bà rồi”. Ông Sơn nói.
Sau lưng lô K là lô L, có hộ bà Lâm Ngọc (77 tuổi) nằm ở tầng 3. Nhà bà chỉ vỏn vẹn 8m 2, với 6 nhân khẩu trú ngụ. Điều đặc biệt là nhà không có phòng bếp và nhà vệ sinh. Việc tắm giặt hay vệ sinh của gia đình phải… đi nhờ nhà hàng xóm, có khi vào nhà vệ sinh trong chợ suốt 40 năm ở chung cư.
Để 6 người vào ngủ chung là việc rất khó khăn. Từ khi đứa con trai lớn lấy vợ, sinh con, bà cùng 2 người con kế nhường hẳn căn nhà nhỏ lại để ra hành lang ngủ. Vậy là, mỗi người chọn cho mình một góc hành lang trong chung cư ngã lưng mỗi đêm. Tính đến giờ, thâm niên ngủ hành lang chung cư của bà cũng gần… 30 năm.
“Tui ngủ bên ngoài cũng quen rồi, chỉ cần mang ghế bố ra rồi nằm ngủ thôi. Ngủ bên ngoài trời mát, không khí dễ chịu, nếu trời mưa gió thì dọn, tìm chỗ nào không dột nước nằm tiếp. Giờ tui không thể vào trong phòng ngủ được vì quá ngột ngạt, chật chội. Nhiều người bạn kêu tui qua nhà ở mà tui không chịu đó”, bà Ngọc nói.
'Sống trong sợ hãi' ở những chung cư Ngô Gia Tự cũ nát tại Sài Gòn
Hàng vạn người dân TP.HCM hiện vẫn đang thấp thỏm sống trong các chung cư Ngô Gia Tự được xây từ 50 năm trước, chịu trận với cảnh xập xệ, xuống cấp và ô nhiễm trầm trọng để chờ đến ngày được xây mới.
